泰国十月节：庆祝丰收与善行的传承之旅

【节日导读】十月节，又称为“秋节”或者“秋日节”。庆祝十月节的最初目的是古时候的泰国先民为了生活吉祥如意，按照季节用一年中最早成熟的瓜果、稻米来祭献祖先，后来印度的婆罗门教和佛教传入泰国，为了积德行善做功德，人们就按照婆罗门教和佛教的信仰来庆祝十月节。十月节的信仰主要来源于印度的婆罗门教对亡魂世界的思想，这种思想认为生前经常做好事、做功德的人死后，掌管死者灵魂的阎罗王就会把他的灵魂送到幸福之地；相反，经常做坏事的人，灵魂就会被送到阿鼻地狱（婆罗门教中八大地狱之一）受苦。为了帮助自己的祖先逃脱下地狱的命运，人们用十月节方式来超度亡灵。十月节的目的：一是庆祝丰收；二是以祭献最早成熟粮食瓜果的方式来为祖先、家神、佛祖等做功德，同时迎接祖先灵魂回家。十月节举办时间为每年泰国阴历十月十五日到十月三十日，最主要的仪式是准备祭品、送祭品、超度亡灵、抢祭品等，祭品中四种形状的糕点是不可以缺少的，象征祖先在地狱中的各种生活用品。泰国集体举办十月节已有100多年的历史，具有一定传承意义。

เทศกาลสารทเดือนสิบ

ประวัติความเป็นมา

าว่า สารท เป็นาที่มาจากภาษาบาลี ซ่ึงแปลว่า ฤดู ซึ่งฤดูสารทนีเ้ป็นฤดูท่ีพืชผักผลไม้ ข้าวจ้าว ข้าวสาลี เร่ิมออกผลเมื่อถึงฤดกูาลเก็บเก่ียวผูท้่ีตอ้งการใหพ้ืชพันธุ์ธัญญาหารของตนเจริญงอกงามดี ก็ไดน้าพืชพันธุ์เหล่านั้นไปถวายส่ิงท่ีตนเองเคารพนับถือ คนสมัยโบราณจะมีพิธีกรรมเซ่นสังเวยผลแรกให้แก่ ผีสาง เทวดา เพื่อเป็นสิรมิงคล เม่ือเวลาตอ่มาไดร้บัเอาความเชื่อในศาสนาพราหมณอ์ินดูและศาสนาพุทธ จึงเปลี่ยนมาเป็นการาบุญตามความเชื่อทางศาสนา ต่อมาประเพณีสารทไดเ้ปล่ียนความเช่ือถือไปตามกาลเวลาและความเช่ือในท้องถ่ินต่าง ๆ บางแห่งเช่ือว่าการาบุญวันสารทก็เพื่ออุทิศส่วนบุญกุศลให้แก่บรรพบุรุษและผู้มีพระคุณทั้งหลายท่ีล่วงลบัไปแลว้ บางแห่งก็เป็นประเพณีการาบญุเน่ืองจากว่างภารกิจไร่นาจึงถือโอกาสาบุญครั้งใหญ่เพื่อเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและครอบครวั

ประเพณีสารทเดือนสิบ เป็นประเพณีท่ีประชาชนในภาคใตข้องไทยที่รบัมาจากอินเดียโดยเฉพาะชาวนครศรีธรรมราชซ่งึมีการติดต่อคา้ขายกับชนชาติอินเดีย โดยวัฒนธรรมและอารยธรรมอินเดียส่วนใหญ่ถ่ายทอดมากับความเชื่อในศาสนาพราหมณ์ ซ่ึงมีประเพณีท่ีเรียกว่า “เปตพลีฐ” เป็นประเพณีท่ีจัดขึ้นอุทิศแก่ผู้ตาย าว่า “เปต” นนั้มีรากศพัทม์าจากภาษาบาลี ตรงกบัาว่า “เปรต” ในภาษาสันสกฤต แปลว่า ผู้ไปก่อน อันหมายถึงบรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว ซึ่งในความเชื่อถ้าตอนมีชีวิตอยู่บนโลกเป็นคนดีมีคุณธรรม พระยายมจะพาวิญญาณไปสู่แดนอันเป็นอันเป็นที่สุข แต่ถ้าากรรมชั่วก็จะพาไปลงนรกแดนอเวจี ดังนั้นลูกหลานเกรงว่า บรรพบุรุษของตนที่ตายไปอาจจะตกนรก วิธีการช่วยไม่ให้บรรพบุรุษเหล่านั้นตกนรก คือการาบุญอุทิศส่วนกุศลส่งไปให้เรียกว่า"พิธีศราทธ์" (ศราทธ์เป็นภาษาสันสกฤตตรงกับภาษาบาลีว่าสารท) ซึ่งได้าหนดวิธีการาบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ ซึ่งเรียกว่าาบุญทักษิณานุปทานหรือเปตพลี

ส่วนในความเชื่อของชนชาติไทยนั้นก็จะมีการเซ่นไหว้ผีบ้านผีเรือนหรือผีปู่ย่าตายายที่ปฏิบัติกัน มาตั้งแต่โบราณกาล ก็เป็นความเชื่อเดียวกับความเชื่อของอินเดียจะต่างกันอยู่ที่ผีปู่ย่าตายายของไทยมักอยู่ตามบ้านเรือนของลูกหลาน ส่วนผีบรรพบุรุษของชาวอินเดียเมื่อตายแล้วจะเผาภายใน ๑๐ วัน และเชื่อว่าร่างกายถูกไฟเผาจะอ่อนปวกเปียก แต่เมื่อลูกหลานาพิธีศราทธ์ให้แล้วจะมีร่างกายที่แข็งแรงขึ้น

จุดมุ่งหมายของประเพณี

ประเพณีสารทเดือนสิบ มีวัตถุประสงค์เพื่อแสดงความยินดีที่ได้รับผลผลิตจากการเพาะปลูกในแต่รอบปี และเป็นการารุงศาสนาด้วยการอุทิศถวายอาหาร พืชผลแรกได้ตามฤดูกาล แด่พระสงฆ์และ อุทิศส่วนกุศลแก่บิดามารดาปู่ย่าตายายที่ล่วงลับไปแล้ว ทั้งยังเป็นการาบุญเพื่อเสริมสิริมงคลแก่เรือกสวนไร่นาซึ่งจะากันในวันแรม๑ า เดือน ๑๐ ตามความเชื่อท่ีว่าพญายมจะปล่อยวิญญาณของบิดามารดาป่ยู่าตายายท่ีล่วงลับไปแลว้ มาพบลูกหลานเป็นเวลา ๑๕ วัน และตอ้งกลบัไปเมืองนรกอีกครงั้ในวนัแรม ๑๕ า เดือน ๑๐

ภาพที่ ๑ ประเพณีสารทเดือนสิบ

ภาพที่ ๒ ประเพณีสารทเดือนสิบ

ความเป็นมาของการจัดงานประเพณีสารทเดือนสิบ จังหวัดนครศรีธรรมราช

งานเทศกาลเดือนสิบของจงัหวดันครศรีธรรมราช จดัขึน้ครงั้แรกเมื่อปี พ.ศ.๒๔๖๖ที่สนามหน้า เมืองนครศรีธรรมราช โดยมีวตัถุประสงคเ์พื่อหาเงินสรา้งสโมสรขา้ราชการซึ่งารุดมากแล้ว โดยในช่วงนั้น พระภัทรนาวิก ารูญเอือ้น ภัทรนาวิกซึ่งเป็นนายก ศรีธรรมราช สโมสรและพระยารษัฎานุประดิษฐ์ ผวู้่าราชการจังห วัดได้รว่มกันจดังานประาปีขึน้พรอ้มทงั้มีการออกรา้น และมหรสพต่าง ๆ โดยมีระยะเวลา ในการจัดงาน ๓ วัน ๓ คืน จนกระท่ังถึงปี พ.ศ.๒๕๓๕ทางจังหวัดได้ย้ายสถานท่ีจัดงานจากสนามหน้าเมืองไปยังสวนสมเด็จพระศรีนครินทร ์๘๔ (ท่งุท่าลาด) ซึ่งมีบริเวณกวา้งและได้มีการจดัตกแตง่สถานที่ไวอ้ย่างสวยงาม ความเชื่อของพุทธศาสนิกชนชาวใตโ้ดยเฉพาะท่ีนครศรีธรรมราช เชื่อว่าบรรพบุรุษปู่ ย่า ตา ยาย และญาติพ่ีนอ้ง ที่ล่วงลับไปแลว้หากาความดีไวเ้ม่ือครั้งท่ียังมีชีวิตอยู่ จะได้ไปเกิดในสรวงสวรรค์ แต่หากาความช่ัวก็จะตกนรกกลายเป็นเปรต ต้องทนทุกข์ทรมานในอเวจีต้องอาศัยผลบุญท่ีลูกหลานอุทิศส่วนกุศลใหใ้นแต่ละปีมายงัชีพ ดงันนั้ในวันแรม ๑ า เดือน ๑๐(รบัเปรต)คนท่ีมี บาปกรรมทัง้หลายที่เรียกว่าเปรตจะได้ปล่อยตวักลบัมายงัโลกมนุษย ์เพ่ือมารบัส่วนบุญ จากลูกหลานญาติพี่นอ้ง และจะกลบัไปนรกดงัเดิมก่อนพระอาทิตยข์ึน้ในวันแรม ๑๕ า เดือน ๑๐ ในช่วงเวลานีลู้กหลานท่ีมีความกตญัญูก็จะา (ส่งเปรต) อาหารไปาบุญท่ีวัดเพ่ืออุทิศส่วนกุศล ให้แก่บรรพบุรุษปู่ ย่า ตายาย และญาติพี่นอ้ง ท่ีล่วงลบัไปแลว้ ดงันนั้จึงมีการาบุญอุทิศส่วนกุศลไปใหญ้าติในวันนี ้และเช่ือว่าหากาบุญในวันนีไ้ปใหญ้าติแลว้ ญาติจะไดร้บัส่วนบุญไดเ้ต็มที่ และมีโอกาสหมดหนีก้รรม และไดไ้ปเกิดหรือมีความสุข อีกประการหน่ึงสงัคมไทยเป็นสงัคมเกษตรกรรม านาเป็นอาชีพหลัก ในช่วงเดือนสิบนีไ้ด้ปักดาข้าวกล้าลงในนาหมดแล้วาลงังอกงามและรอเก็บเก่ียวเมื่อสุกจึงมีเวลาว่างพอที่จะาบุญ เพ่ือเลีย้งตอบแทนและขอบคุณส่ิงศกัดิส์ิทธิ์หรือแม่พระโพสพหรือผีไรผ่ีนาท่ีช่วยรกัษาขา้วกลา้ในนาใหเ้จริญงอกงามดีและออกรวงจนสกุใหเ้ก็บเก่ียวไดผ้ลผลิตมาก

การจัดหฺมฺรับ

าว่าหฺมฺรับหรือมฺรับ หมายถึงารบัน่นัเอง ประเพณียกหฺมฺรบัเป็นประเพณีท่ีาขึน้ในเทศกาลวันสารทเดือนสิบของชาวปักษ์ใต ้ในยกหฺมฺรับหรือการจัดหฺมฺรับนั้นมักจัดกันเฉพาะครอบครัวหรือจัดรวมกัน ในหมู่ญาติและจัดเป็นกลุ่ม ภาชนะท่ีใช้จัดหฺมฺรับนิยมใช้กระบงุหรือเข่งสานดว้ยตอกไมไ้ผ่ ขนาดเล็กหรือใหญ่ ขึน้อย่กูับความประสงคข์องเจ้าของหฺมฺรับ ปัจจุบันใช้ภาชนะหลายชนิด เช่น ถาด กระเชอ กะละมงั ถงั หรือภาชนะที่ประดิษฐ์ขึน้มาเป็นกรณีพิเศษ การจดัหฺมฺรบัเป็นการบรรจ ุประดบัดว้ยส่ิงของอาหารขนมเดือนสิบและอ่ืน ๆ โดยจดัเป็นชนั้ ๆ ดงันี ้

ชนั้ล่างสดุ จดับรรจุส่ิงของประเภทอาหารแหง้ลงไวท้ี่ก้นภาชนะ ไดแ้ก่ ขา้วสาร แลว้ใส่พรกิ เกลือ หอม กระเทียม กะปิ าเปล่า าตาล มะขามเปียก รวมทั้งบรรดาปลาเค็ม เนื้อเค็ม หมูเค็ม กุ้งแกง เคร่ืองปรุงอาหารที่าเป็น

ชั้นท่ี ๒ จดับรรจุอาหารประเภทพืชผักท่ีเก็บไวไ้ดน้านใส่ขึน้มาจากชัน้แรก ไดแ้ก่ มะพรา้ว ขีพ้รา้ หวัมันทุกชนิด กลว้ยแก่ ข้าวโพด ออ้ยตะไคร ้ลกูเนียง สะตอ รวมทงั้พืชผกัอื่นที่มีในเวลานนั้

ชนั้ที่ ๓ จัดบรรจุสิ่งของประเภทของใชใ้นชีวิตประาวัน ไดแ้ก่ามันพืช ามันมะพรา้ว ามนัก๊าด ไต ้ไมข้ีดไฟ หมอ้ กระทะ ถ้วยชาม เข็ม ดา้ย หมาก พลู กานพล ูการบรู พิมเสน สีเสียด ปูน ยาเสน้ บหุร่ียาสามญัประาบา้น ธูป เทียน

ชนั้ที่ ๔ หรือชัน้บนสุด ใช้บรรจุขนมสัญลักษณ์ของสารทเดือนสิบ ซึ่งเป็นสิ่งาคญัของการจดัหมฺรบั คือขนม ๕ อย่าง ประกอบดว้ยขนมพอง ขนมลา ขนมกง ขนมไข่ปลา ขนมบา้ ขนมดีา ขนมเหล่านี้มีความหมายในการาบุญเดือนสิบซ่ึงจะขาดเสียมิได้เพราะบรรพบุรุษและญาติท่ีล่วงลับจะได้าไปใช้ประโยชนใ์นรกภูมิ ซึ่งขนม ๕ อยา่งจะเป็นสญัลกัษณแ์ทนส่ิงของท่ีสง่ไปใหบ้รรพบุรุษ ประกอบดว้ย

ภาพที่๓ การจัดหฺมฺรับ

ขนมพอง ขนมพองเป็นสญัลกัษณแ์ทนเรือหรือแพท่ีบรรพบรุุษ ใชข้า้มหว้งมหรรณพเพราะขนมพอง มีลกัษณะแผ่จงึเปรียบเสมือนแพ ท่ีมีาหนกัเบาลอยา และขีข้า้มได ้

ภาพที่ ๔ขนมพอง

ขนมลา ขนมลาเป็นสัญลักษณ์แทนแพรพรรณ เครื่องนุ่งห่ม เพราะขนมลามีลักษณะเป็นเส้นใยเสมือนใยที่ถักทอเป็นผืนผ้าแพรพรรณเครื่องนุ่งห่ม

ภาพที่๕ ขนมลา

ขนมบ้า ขนมบ้าเป็นสัญลักษณ์แทนลูกสะบ้า าหรับใช้เป็นของเล่นต้อนรับสงกรานต์เพราขนมบ้า มีรูปทรงคล้ายลูกสะบ้า การละเล่นที่นิยมมากในสมัยก่อน

ภาพที่ ๕ ขนมบ้า

ขนมดีซา ขนมดีซาเป็นสัญลักษณ์แทนเงิน เบี้ย าหรับใช้สอย เพราะมีรูปทรงของขนมคล้ายเบี้

ภาพที่ ๖ ขนมดีซา

ขนมกงหรือขนมไข่ปลา ขนมกงหรือขนมไข่ปลาเป็นสัญลักษณ์แทนเครื่องประดับ เพราะมีทรงกลมคล้ายาไล แหวน

ภาพที่ ๗ ขนมกงหรือขนมไข่ปลา

พิธีกรรม(www.xing528.com)

การจัดงานประเพณีเดือนสิบ ของจังหวัดนครศรีธรรมราช จะจัดขึ้นและยิ่งใหญ่ ๑๐ วัน ๑๐ คืน ในส่วนของพิธีกรรมจะจัดขึ้นตั้งแต่วันแรม ๑๓ ่า เดือน ๑๐ ซึ่งชาวเมืองนครศรีธรรมราช จะเตรียมซื้อข้าวของ ทั้งอาหาร ผลไม้ ขนม เพื่อเตรียมจัดหมฺรับ )ารับ (นอกจากนี้จะซื้อของเล่นต่าง ๆ อาทิ ตุ๊กตา เตรียมแจกแก่เด็กเล็ก ลูกหลาน ในวันแรม ๑๕ า เดือน ๑๐ ซ่ึงเรียกวันยกหฺมฺรับ ก็จะาหมรับและอาหารหวานคาวต่าง ๆ ไปที่วดัเพื่อถวายพระสงฆ ์ในการยกหฺมฺรบั จะมีการจัดขบวนแห่ มีดนตรีาหน้าขบวน นอกจากนีม้ีการาอาหารและขนมเดือนสิบ ตามประเพณีโบราณ รวมทงั้เงินหรือเหรียญสตางค์ไปวางตามที่ตา่ง ๆ เช่น รมิาแพงวดั โคนตน้ไม ้เพ่ือแผ่ส่วนกุศลอุทิศแก่ผูล้่วงลับที่ปราศจากญาติ หรือญาติท่ีไม่ไดม้า ร่วมาบุญในวันนี ้เรียกว่า ต้ังเปรต การตงั้เปรตในระยะหลงันีน้ิยมสรา้งเป็นรา้นขึน้มาในบริเวณลานวัด เพ่ือใหผ้คู้นจะไดน้าอาหารและขนมมาวางไดอ้ย่างสะดวก รา้นที่สรา้งขึน้มาเรียกว่า “หลาเปรต”(หลาเป็นภาษาปักษ์ใต้แปลว่าศาล)หลังจากตัง้เปรตแล้วพระสงฆจ์ะสวดบังสุกุลเพื่ออุทิศส่วนกศุลไปใหผู้ท้่ีล่วงลบัไปแลว้ เม่ือเสร็จพิธีสงฆก์็จะกรวดาเพื่อแผ่ส่วนบุญแลว้จึงเก็บสายสิญจนท์่ีที่ตงั้เปรตจากนัน้ผูค้นทัง้ผูใ้หญ่และเด็ก ๆ ก็จะเขา้ไปแย่งขนมท่ีตงั้เปรต เน่ืองจากมีความเชื่อว่าการกินอาหารและขนมในพิธีบญุจะไดก้ศุลอย่างแรง เป็นสิรมิงคลแก่ตอนเองและครอบครัว การเข้าไปแย่งอาหารหรือขนมที่เป็นเคร่ืองบูชาจะเรียกว่า "ชิงเปรต" กิจกรรมท่ีกระาในวันนีม้ีการาบุญเลี้ยงพระและบังสุกุล เพ่ืออุทิศส่วนกุศลแก่ญาติพ่ีน้องและผูอ้ื่นที่ล่วงลับแล้ว การาบุญวนันีถ้ือเป็นการาบุญาคญัเพราะถือว่าเป็นวนัส่งญาติพี่นอ้งและผลู้่วงลบัไปแลว้กลบัส่เูมืองนรก ชาวบา้นเรียกวันนีว้่า วันส่งตาตาย การาบุญวนันีเ้พ่ือบรรพบุรุษจะไม่อดอยากหิวโหยเม่ือกลับสู่นรก ถ้าลูกหลานไม่าบุญในวันส่งตายายนีจ้ะถูกถือว่าเป็นคนอกตญัญู

ความาคัญ

ประเพณีวนัสารทเดือนสิบเป็นวนัที่ถือคติและความเชื่อท่ีสืบกันมาว่าญาติท่ีล่วงลบัไปแลว้จะมีโอกาสไดก้ลบัมารบัส่วนบุญจากญาติพี่นอ้งท่ียงัมีชีวิตอย่ ูดงันนั้จึงมีการาบญุอุทิศส่วนกุศลไปให้ญาติในวนันีแ้ละเช่ือว่าหากาบุญในวันนีไ้ปใหญ้าติแลว้ ญาติจะไดร้บัส่วนบุญได้เต็มท่ีและมีโอกาสหมดหนี้กรรมและได้ไปเกิดหรือมีความสุข อีกประการหน่ึงสงัคมไทยเป็นสงัคมเกษตรกรรมานา าไร่ เป็นอาชีพหลักในช่วงเดือนสิบนีไ้ดป้ักดาขา้วกลา้ลงในนาหมดแล้ว าลงังอกงามและรอเก็บเก่ียวเม่ือสกุจึงมีเวลาว่างพอที่จะาบุญ เพื่อเลีย้งตอบแทน และขอบคณุสิ่งศกัดิส์ิทธ์ิ หรือแมพ่ระโพสพ หรือ ผีไร่ ผีนา ท่ีชว่ยรกัษาขา้วกลา้ในนาใหเ้จริญงอกงามดี และออกรวงจนสุกให้เก็บเกี่ยวไดผ้ลผลิตมาก การาบญุสารทเดือนสิบ เป็นประเพณีท่ีชาวภาคใตโ้ดยเฉพาะชาวนครศรีธรรมราช ไดถ้ือปฏิบตัิดว้ยศรทัธาแต่ดึกดาบรรพ ์โดยถือเป็นคติว่าปลายเดือนสิบของแต่ละปี เป็นระยะที่พืชพนัธุธ์ัญญาหารในทอ้งถิ่นออกผล เป็นช่วงที่ชาวเมืองซึ่งส่วนใหญ่ยังชีพดว้ยการเกษตรชื่นชมยินดีในพืชของตน ประกอบดว้ยเชื่อกันว่าในระยะเดียวกันนี้เปรตท่ีมีชื่อว่า “ปรทัตตูปชีวีเปรต” จะถูกปล่อยใหขันึ้มาจากนรกเพ่ือมารอ้งขอส่วนบุญต่อลูกหลาน ญาติพี่นอ้งเหตนุี ้ณ โลกมนุษย์ จึงได้มีการาบุญอุทิศส่วนกุศล ไปให้ พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย พี่น้อง ลูกหลาน ท่ีล่วงลับไป โดยการจัดอาหารคาวหวานวางไว้ที่บริเวณวัดเรียกว่า “ตั้งเปรต”ตามพิธีไสยเวทอีกทางหนึ่งด้วย ซึ่งเรื่องนี้ก็ได้พัฒนามาเป็น “การชิงเปรต” ในเวลาต่อมา

ประเพณีวันสารทเดือนสืบจัดเป็นประเพณีที่แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อบรรพบุรุษ ความสมัครสมานสามัคคีของผู้คนในชุมชน และที่าคัญที่สุดคือการอนุรักษ์สืบสานประเพณีและวัฒนธรรมของชาวปักษ์ใต้และของชาติด้วย

เอกสารอ้างอิง

มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.)๒๕๖๑(.ประเพณีสารทเดือนสิบ （Ten Month Tradition).สืบค้น ๒๐มิถุนายน๒๕๖๓,จากhttps://clib.psu.ac.th/southerninfo/content/1/e294f8a

词汇

สารท季节

ถวาย敬献、奉献、赠予

อุทิศ捐献、奉献、贡献

บุญกุศล功德、德行

ารุด破坏、破损

บาปกรรม业报、业障

มหรสพ娱乐

กระบุง竹箩

เข่ง编织

ถาด托盘

กระเชอ竹箩

กะละมัง脸盆

ามันก๊าด油灯、煤油

ยาเส้น烟丝

กระทะ平底

มหรรณพ宽阔的

ห้วง地段、距离、浩瀚的

แผ่展开、舒展

แพรพรรณ彩色的丝绸

ลูกสะบ้า牛肠树花（指一种扁圆形的玩具，可以用 来投掷）

ปราศ没有

ลาน空地